“Adam” gibi…

Avusturalyalı psikolog Steve Biddulph’ın “Manhood” (Erkeklik) kitabını ilk okuduğumdan beri kaç kişiye hediye ettiğimi hatırlamıyorum. Sürekli sohbet ettiğim birilerine elimdeki kitabı verip kendime yenisini alıyorum.

Yine elimdeki kitaptan oldum geçen hafta. Hal böyle olunca bu yazıya vesile oldu! Ne yazık ki kitabın –en azından benim bildiğim kadarıyla– Türkçe baskısı yok. Ancak şiddetle tavsiye ederim – ve umarım en kısa zamanda tercüme edilip Türkiye’de de yayımlanır. Erkeklerin farkında olarak veya olmayarak üstlendikleri rollerin dışına çıkabilmeleri ve daha kaliteli ve mutlu bir yaşam sürebilmeleri için yazılmış çok keyifli, sürükleyici bir kitap.

Bu yazıyı okuyan beyler, lütfen bir düşünün: Şu anda hayatınızda hangi rolleri oynuyorsunuz? Peki kendinizi mutsuz, üzgün, endişeli veya yalnız hissettiğinizde ne yaparsınız? Dışarıdan size baktığımızda, gerçek duygularınızı anlar mıyız? Bu son soruya genellikle hayır cevabı alıyorum. Erkeklerin en fazla canının sıkkın olduğunu görebiliyoruz dışarıdan bakınca; altta yatan duyguyu anlamak maharet istiyor – hele kişi kendisi de temel duygularının farkında değilse.

Küçük yaştan itibaren “adam olmak”, “adam gibi”, “adam etmek”, “adam yerine koymak”, “adamakıllı”, “bilimadamı” gibi ifadeleri günlük hayatımızda kullanarak bile çocuklarımızı programlamaya başlıyoruz.

Çocuklar toplum tarafından kabul edilmek için nasıl davranmaları, nasıl görünmeleri gerektiğini öğreniyor. Kız çocuklarına “ağla, açılırsın” diyoruz ama erkek çocuklarına “kız gibi ağlama” diyebiliyoruz. “-mış gibi yapmak” hepimizin dünyasında var ama erkeklerin dünyasında daha yaygın, daha baskın.

Mış gibi yaptığımız dünyamızda giderek yalnızlaşıyoruz. Herkes dışarıdan bakıp herşeyin yolunda olduğunu varsayıyor belki. Yalnızlaştıkça da en yakınımızdaki insanların bile bizi gerçekten tanımadığını fark ediyoruz. Hayat anlamını kaybediyor. Yakınlarımız bizi belki gerçekten çok seviyor; ancak sorunların ve duyguların gerçek boyutları paylaşılmadıkça hiçkimse sevgisini gösterecek ortamı yakalayamıyor.

Dikkat edin, erkekler birlikte vakit geçirdiklerinde ya maç seyrederler, ya tavla, satranç, okey gibi bir oyun oynarlar, ya da sohbet ediyorlarsa da yine iş, siyaset veya spor ağırlıklı bir gündem vardır. Bir kadın sohbetine kulak misafiri olursanız olaylar kadar duygu ifade eden kelimeler de takılır kulağınıza. Farklı akar sohbet.

Erkek çocuklarının kadın egemen ortamlarda yetişmesine alışığız. Kız çocukları genellikle düzenli olarak kadınlarla temas kuruyor ama erkek çocukları ailesindeki erkeklerle aynı oranda temas kuramıyor. Halbuki oğullarımızın fiziksel, duygusal ve psikolojik gelişim ihtiyaçları kızlarımızdan farklı. Aileyi bırakın, anaokulu ve ilkokul öğretmenlerinin de çoğu kadın. Yaklaşık son altı nesilden beri, sanayi devrimiyle, ailelerdeki babaları, amcaları, dayıları, enişteleri iş hayatına kaptırdık. Şimdi şimdi dengelenmeye başladı bu denklem.

Yirminci yüzyılda kadınlar sınırlarına karşı savaştı hep. Erkekler de yalnızlaştıkları rollerin dışına çıkmaya çalıştı. Feminist hareket belki de biraz eksik kaldı çözüm olarak; çünkü sorun iki boyutlu. Yoğun iş saatleri ve çalışma koşulları erkekleri hem babalarından, hem çocuklarından hem de dostlarından ayırmış nesillerdir. Mutlulukla ilgili araştırmalarda hep erkeklerin mutsuzluk oranları daha yüksek. Hep bu ‘-mış gibi yapma’lardan.

Bugün ise durum karışık. Kadınlar iş hayatına girmiş durumda ve sorumlulukları eşit olarak paylaşmak yeni “normal”imiz oldu. Ancak bu yeni yaşam şeklinde kuralları yaşadıkça koyuyor, bir denge oturtmaya çalışıyoruz.

Ülkemizde, annenin de, babanın da çalıştığı denklemde bile genellikle ev düzeni ve çocuklarla ilgili kararların tamamen annelere delege edildiğini görüyorum. Yanlış anlaşılmasın, bence kadınlar bu konuda çok becerikli ama belki babaların da işe yarar bazı fikirleri vardır? Sormak lazım. Fikirlerini ifade ettiklerinde, acaba elimizin hamuruyla erkeklerin işlerine bayağı karışmış olan (!) biz kadınlar, onları aynı tarafsızlıkla dinliyor muyuz?

Yeni çocuk sahibi olan babalar artık bebek/çocuk bakımına katılmalarının çocuğun duygusal gelişimi için ne kadar önemli olduğunun bilincinde. Babaların üstlendiği roller de giderek artıyor: Baba, eş, arkadaş, yönetici, koruyucu… ama yakınlarında örnek alacakları rol modelleri hala eksik.

Steve Biddulph, bir erkeğin duygusal gelişimini tamamlaması için üzerinde çalışılması gereken yedi alan tanımlıyor: Babanızla ilişkiniz, cinsel kimliğiniz, kadın-erkek ilişkileri, baba olmak, başka erkeklerle arkadaşlık ilişkileri, iş hayatı ve özgür ruhunuzu serbest bırakmak. Bunların detayları kitapta; burada girmiyorum. Ama özellikle Türk erkekleri söz konusu olduğunda bu listeye bir de anneyle ilişkiyi dengelemek başlığını eklemek isterim. Çevremdeki yetişkin erkekler anneleriyle genellikle ya iç içe geçmiş ya da kopuk bir ilişki yaşıyor.

Ne yazık ki bazı anneler, eşleriyle aralarındaki duygusal boşluğu, sevgi, şefkat eksikliğini oğullarıyla kapatmaya çalışmış. Aslında eşlerinin kıyafet seçmelerine yardım etmesini isterken, oğullarından fikir almışlar. Eşleri onlara çiçek alsın istemişler, oğulları almış. Bu ortamda yetişen erkekler, duygusal destek sağlamaktan yorgun düştükleri için eşlerine gerekli şefkati veremeyebiliyor.

Madalyonun diğer yüzünde de annesinden uzak yaşayan erkekler var. Özellikle çocuklarının bütün fiziksel ihtiyaçlarını sağlasa da duygusal ihtiyaçlarını karşılayamamış annelerin çocukları bu grupta. Büyüdükçe annesinden uzaklaşan bu çocuklar, kendileri aile kurduklarında aşırı koruyucu olabiliyor. Büyüdüklerinde duygularını çok fazla belli etmeyen, başkalarının ihtiyaçlarını kendi ihtiyaçlarının önüne koyan, ailelerine değil, kendilerine zaman ayırdıklarında yoğun bir suçluluk duygusu yaşayan kişilere dönüşüyorlar. Bu grup genellikle annelerini ne kadar çok sevdiklerini onları kaybettikleri zaman anlıyor, hissediyor. Bu da büyük acı veriyor.

Hep söylenir ya, bir babanın çocuğu için yapabileceği en iyi şey, çocuğunun annesini çok sevmek, ‘adam gibi’ sevmek. Mutlu annelerin, mutlu çocukları, mutlu gelinleri ve mutlu damatları olur! En azından geleneksel aile yapısında böyle. Yeni, modern aile yapıları için yeni sözler düşüneceğiz artık!

Bebeğe, doğumdan itibaren, “daha küçük, anlamaz” demeden, yeterince ilgi, sevgi ve belki de en önemlisi şefkat göstermek, başka şeylerle ilgilenmeden, yalnızca bebekle kaliteli zaman geçirmek, aşırı koruyucu da, ihmalkar da olmamak çok önemli. Duygusal farkındalığı yüksek, duygusal ifadesi güçlü çocuklar yetiştirmek olsun hedefimiz – kız olsun, erkek olsun, fark etmez.

Strese Karşı Mandalalandık!

Mandala, şekilleri belirli bir düzene göre boyamak anlamına geliyor. Budizm’de mandalanın amacı insanın acısına onu aydınlanmaya ulaştırarak son vermek ve hakikate ilişkin doğru görüşe ulaştırmak. Özellikle yuvarlak formuyla farklı kültürlerde evreni temsil ediyor.

Bir süredir kitapçılardaki yetişkinler için boyama kitaplarının sayısı artıyor. Ayşe Arman detoksta açlıkla baş etmek için mandala olayına girdik diye yazdığında, biraz ilgimi çekse de, bakıp geçmiştim açıkçası. Yaz başından beri yetişkinler için boyama sayfalarını sosyal medyada gururla paylaşan arkadaşlarımın sayısı da giderek arttı. Ne yalan söyleyeyim, bu akım bizim evde kimseyi pek sarmamıştı önceleri.

Kitaplar “her yaş için bulmaca, boyama ve desen tamamlama kitabı” olarak geçiyor. Esrarengiz Bahçe 22 ülkede iki milyonun üzerinde satış yapmış. En son baktığımda Amazon’da stokta kalmamıştı! Facebook, yetişkin boyama gruplarıyla dolu. Boyama sayfaları herkesin elinde.

Kitapların bazılarının kapağında “stres giderici desenler”, “renklerle terapi”, “boyama terapisi” gibi iddialı ifadeler var.

Kitaba yatırım yapmadan önce bir denemek isterseniz, ücretsiz çıktı alabileceğiniz “Yetişkinler İçin Zen ve Anti-Stres Boyama Sayfaları” başlıklı siteler de var.

Psikologlar bekleme salonlarına boya kalemleri ve boyama kitapları koymaya başladı. Danışanlar, beklerken boyadıkları sayfaları yırtıp tamamlamak, sergilemek veya saklamak için yanlarında götürebiliyor.

Biletix’te Mandala Akademi’nin farklı şehirlerde yürüttüğü Mandala Eğitimleri için bilet satışı var.

Boyama, bizi bir süre için de olsa çocukluğumuza döndürüyor. Bu bile keyfimizin yerine gelmesi için yeterli oluyor bazen! Yalnızca renklere, desenlere, boyamaya konsantre olduğunuzda başka bir şey düşünmemeye başlıyorsunuz. Sanki aklınızı dolduran düşüncelerin tıpasını çekmiş gibi, renklerin huzur verici dünyasına kendinizi bırakıyorsunuz. Beyin dinleniyor, nefes alış verişiniz düzene oturuyor, daha huzurlu oluyorsunuz – en azından hedef bu! Meditatif bir yanı olduğu kesin. Bazılarımız bunu spor yaparak başarıyor, bazıları bir müzik aleti çalarak, bazıları bulmaca çözerek, bazıları yapboz yaparak. Hepimiz kendi yöntem(ler)imizi buluyoruz. Stresle baş etme teknikleri eğitimime bir satır daha ekleyeceğim artık: Boyama.

Psikolog Mihaly Csikszentmihalyi, insan zihninin bir aktiviteyle tamamen meşgul olma durumunu “flow” yani akış hali olarak tanımlıyor. Bu teoriye göre insanın en mutlu olduğu zaman, akışta olduğu zaman: Dikkati tamamen yaptığı aktiviteye odaklanmış, zaman kavramı önemini kaybetmiş, fiziksel ihtiyaçlarla ilgili farkındalık azalmış. Akış hali, stres seviyesini azaltıyor. Tabii seçilecek aktivitenin kaygı yaratacak kadar zor ya da sıkılmamıza neden olacak kadar basit olmaması lazım ki akış halini hakkıyla yaşayabilelim.

Bu duyguyu bilinçli olarak yaşadığım ilk anı çok net hatırlıyorum: İstanbul Levent’te Selin Ana Okulu’na gidiyordum ve bale dersinde belirli bir dansı çalışıyorduk. Bir anda kendime gelmiştim ve bir süredir müzik ve dans hareketleri dışında hiçbir şey düşünmediğimi fark etmiştim – çok da hoşuma gitmişti. Bu farkındalık anından itibaren hem eğitim, hem iş, hem de özel hayatımda peşine düştüğüm bir his, bir durum haline geldi bu akış hali. Tabii Csikszentmihalyi’ın kitabını okuyana kadar yapmaya çalıştığım şeyin adını bilmiyordum!

Lucy ailemize katıldığından beri kedilere ve kedi desenlerine olan ilgimiz haliyle arttı. Çok yakın bir arkadaşım dün kızlara kedi motifli boyama kitapları ve renk renk boya kalemleri getirdi – bu yazıya da vesile olmuş oldu. Ben de kendime “Renklerle Terapi: Anti Stres Boyama” kitabını seçtim. Hemen evde bir grup mandala seansı başlatıyorum – akışta olalım!